رابرت مککی | ارسطوی عصر ما در هنر داستانپردازی
رابرت مککی (Robert McKee) یکی از تأثیرگذارترین نظریهپردازان و مدرسان داستانپردازی در جهان معاصر است؛ چهرهای که بسیاری از شاگردان، منتقدان و فیلمسازان برجسته، او را «ارسطوی زمان ما» نامیدهاند. این لقب نه از سر اغراق، بلکه بهدلیل درک عمیق، نظاممند و فلسفی او از جوهره، ساختار، سبک و اصول بنیادین هنر روایت به او داده شده است. مککی با بیش از چهار دهه فعالیت حرفهای، نقشی بیبدیل در آموزش و تربیت نسلهای متوالی نویسندگان، فیلمسازان و خلاقان صنایع فرهنگی ایفا کرده است.
مککی، پژوهشگر فولبرایت و مدرس بینالمللی، از اوایل دهه ۱۹۸۰ تمرکز خود را به آموزش هنر داستان اختصاص داد. او نهتنها فیلمنامهنویسان، بلکه رماننویسان، نمایشنامهنویسان، شاعران، مستندسازان، تهیهکنندگان و کارگردانان را آموزش داده است؛ افرادی که بسیاری از آنها بعدها به چهرههای شاخص سینما و تلویزیون جهان تبدیل شدهاند. نگاه مککی به داستان، نگاهی صرفاً تکنیکی یا فرمولمحور نیست؛ بلکه تلاشی است برای کشف منطق درونی روایت، همانگونه که ارسطو در «بوطیقا» به دنبال کشف قوانین بنیادین تراژدی بود.
اعتبار مککی تنها در محافل آکادمیک یا آموزشی خلاصه نمیشود. پیتر جکسون، کارگردان سهگانه «ارباب حلقهها» و «هابیت»، او را «Guru of Gurus» یا «استادِ استادان» خوانده است. برای نویسندگان استودیوی پیکسار – خالق آثاری چون Toy Story، Finding Nemo و Up – شرکت در سمینار STORY مککی یک «آیین گذار» حرفهای محسوب میشود. حتی برایان کاکس، بازیگر برنده جایزه اِمی، شخصیت رابرت مککی را در فیلم تحسینشده و اسکارنامینیشنشده Adaptation به تصویر کشیده است؛ نشانهای گویا از نفوذ او در فرهنگ سینمایی معاصر.
دستاوردهای شاگردان مککی، خود گواهی روشن بر اثرگذاری آموزشهای اوست. دانشآموختگان این سمینارها تاکنون بیش از ۷۰ جایزه اسکار، ۲۵۰ نامزدی اسکار، ۲۰۰ جایزه اِمی، ۱۰۰۰ نامزدی اِمی، ۱۰۰ جایزه انجمن نویسندگان آمریکا (WGA)، ۲۵۰ نامزدی WGA و دهها جایزه و نامزدی از انجمن کارگردانان آمریکا (DGA) را کسب کردهاند. چنین آماری، مککی را نهفقط یک مدرس، بلکه معمار نامرئی بسیاری از موفقیتهای بزرگ سینما و تلویزیون میسازد.
مککی همچنین در رسانههای جریان اصلی حضوری پررنگ داشته است. او برنده و نامزد جایزه BAFTA برای مجموعه محبوب Reel Secrets از شبکه Channel 4 بوده و نویسندگی و اجرای ۱۲ قسمت از مجموعه BBC با عنوان Filmworks را بر عهده داشته است. علاوه بر این، باب سایمون در برنامه مشهور 60 Minutes شبکه CBS، گزارشی ویژه از زندگی و اندیشههای او تهیه کرده است؛ افتخاری که نصیب هر مدرس یا نظریهپردازی نمیشود.
نوشتارها و دیدگاههای مککی درباره «Story» در صدها روزنامه و مجله معتبر جهان منتشر شدهاند؛ از Harvard Business Review و The Wall Street Journal گرفته تا Vanity Fair و The New Yorker. او همچنین در شبکهها و رسانههای تلویزیونی و مکتوب دهها کشور – از آمریکا و اروپا تا آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین – حضور فعال داشته و سمینار برگزار کرده است. همین گستره جهانی باعث شده نگاه مککی، فراتر از مرزهای فرهنگی و ژانری، به زبانی مشترک برای روایت انسانی تبدیل شود.
از سال ۱۹۸۴ تاکنون، بیش از ۱۰۰ هزار دانشجو در شهرهای مختلف جهان در دورهها و سمینارهای مککی شرکت کردهاند؛ شهرهایی چون لسآنجلس، نیویورک، لندن، پاریس، سئول، پکن، استانبول، سیدنی، رم، برلین و دهها مرکز فرهنگی دیگر. در میان شرکتکنندگان این دورهها، نامهایی چون جین کمپیون، اندرو استنتون، آکیوا گلدزمن، ویلیام گلدمن، استیو پرسفیلد، جان کلیز، دیوید بویی و بسیاری دیگر دیده میشود.
امروز نیز رابرت مککی بهعنوان مشاور پروژه، با شرکتهای بزرگ فیلم و تلویزیون مانند Disney، Pixar، Paramount، BBC و Netflixگونها همکاری میکند و همچنان تأثیر خود را بر آینده روایت، داستانگویی و صنایع خلاق حفظ کرده است. مککی بیش از هر چیز، به ما آموخته است که داستان، صرفاً سرگرمی نیست؛ بلکه عمیقترین ابزار انسان برای درک حقیقت، معنا و زندگی است.