دربارهٔ کتاب «شناخت بیماری های کاروکسب و راهکارهای درمان (۱۰۱ سندرم سازمانی)»

در جهان پرتغییر و پررقابت امروز، سازمان‌ها همانند بدن انسان در معرض انواع بیماری‌ها، عفونت‌ها و نقص‌های سیستماتیک‌اند. کتاب «شناخت بیماری های کاروکسب و راهکارهای درمان» نوشتهٔ پرویز درگی، تلاشی است برای کدگذاری و تشخیص این «بیماری‌های سازمانی»؛ اثری که با زبانی استعاری، اما تحلیلی و علمی، علائم، نشانه‌ها و ریشه‌های اختلالات رفتاری و ساختاری در سازمان‌ها را تشریح می‌کند.

این کتاب نه‌تنها اثری مدیریتی، بلکه به‌نوعی راهنمای بالینی برای رهبران و مشاوران سازمانی است که می‌خواهند از بروز بحران‌های پنهان پیشگیری کنند.

استعاره‌ی پزشکی در مدیریت

پرویز درگی سازمان را موجودی زنده می‌بیند که می‌تواند دچار تب، التهاب، عفونت یا حتی نارسایی سیستمی شود. همان‌طور که پزشک با مشاهدهٔ علائم پیش از وخامت بیماری اقدام می‌کند، رهبر نیز باید نسبت به نشانه‌های انحراف در سازمان حساس باشد.

«سندرم سازمانی» در منطق نویسنده، ترکیبی از چند علامت است که در کنار هم، تصویری از یک اختلال خاص را می‌سازد — مانند فضای پر از شایعه (نشانهٔ ضعف اعتماد)، جلسات بی‌ثمر (اختلال در تصمیم‌گیری) یا تغییرات پرهزینه و بی‌هدف (سندرم دگرگونی وسواسی).

این استعاره به مدیر اجازه می‌دهد نگاه جدیدی به مشکلاتش داشته باشد: به جای سرزنش افراد، به جستجوی ریشهٔ پاتولوژیک در سیستم بپردازد. در واقع، کتاب به جای تجویز رفتار، نسخهٔ شناخت می‌نویسد؛ فهم مشکل پیش از هر گونه درمان.

تشخیص زودهنگام و پیشگیری سازمانی

به باور نویسنده، مهم‌ترین خطای مدیران این است که دیر به مرحلهٔ مداخله می‌رسند. آن‌ها مانند بیماری که درد را نادیده می‌گیرد، تا هنگامی که مشکل به بحران تبدیل نَشَوَد، به مشاور مراجعه نمی‌کنند. درگی این تأخیر را مرگبار می‌خواند؛ چراکه در این مرحله، درمان ساده دیگر پاسخ‌گو نیست و سازمان به «جراحی سنگین» نیاز دارد — بازسازی واحدها، اصلاح فرهنگ سازمانی، یا حتی تغییر در رأس مدیریت.

از نگاه کتاب، «آسیب‌شناسی سازمانی» نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی مداوم است؛ درست مانند چکاپ دوره‌ای بدن انسان.

سندرم‌های شایع و توضیح نمونه‌ها

کتاب در مجموع به معرفی ۱۰۱ سندرم سازمانی می‌پردازد؛ برخی الهام‌گرفته از الگوهای بین‌المللیِ رفتار سازمانی، و بسیاری زادهٔ تجربه‌های مستقیم نویسنده در مشاورهٔ شرکت‌های ایرانی است. او پدیده‌هایی ظاهراً عادی را با زبانی استعاری بازتعریف می‌کند، تا خواننده بتواند سیمای خویش را در آینهٔ سندرم‌ها ببیند. در میان نمونه‌های برجسته:

• سندرم در دسترس بودن: گرایش مدیران به تصمیم‌گیری بر پایه اطلاعاتی که سریع‌تر و آسان‌تر به ذهن می‌رسند، نه داده‌های واقعی یا تحلیلی. حاصل آن، برنامه‌ریزی سطحی و واکنشی است.
• سندرم اثر فومو (FOMO): اضطراب دائمی از «عقب‌ماندن» که سازمان را در چرخه‌ای از تقلید و تصمیم‌های هیجانی گرفتار می‌کند؛ پدیده‌ای بسیار شایع در عصر رسانه‌های اجتماعی و رقابت‌های برندینگ.
• سندرم تغییرات زنجیره‌ای: تمایل مدیر برای تغییر ساختار بدون فاصله و بازخورد کافی، که منجر به خستگی سازمانی و از بین رفتن تمرکز می‌شود.
• سندرم خودت-special پنداری مدیران: حالتی که رهبر خود را بیمارناپذیر می‌پندارد و نسبت به هشدارهای داخلی ناشنوا می‌شود، مانند پزشکی که نسخهٔ خود را مصرف نمی‌کند.

هر سندرم سازمانی، علاوه بر تعریف، با علائم ظاهری، عواقب بلندمدت و پیشنهاد درمانی همراه است. به این ترتیب، خواننده با «فرایند تشخیص، علت و درمان» در سطح کاربردی آشنا می‌شود، نه فقط با نظریه.

از نشانه تا راهکار: درمان‌های مدیریتی

درگی بر این باور است که هیچ سندرمی درمان‌ناپذیر نیست، اگر مدیر به سه مهارت کلیدی مجهز باشد:

۱. شجاعت دیدن واقعیت ناخوشایند،

۲. توان گفت‌وگوی شفاف با اعضا،

۳. اشتیاق به یادگیری و تغییر.

راهکارهای ارائه‌شده در کتاب شامل تمرین‌های مدیریتی (feedback loop داخلی)، ایجاد فضای عدالت روانی، بازآفرینی مأموریت سازمان و تقویت حس مالکیت در کارکنان است.

او تأکید می‌کند که «درمان» در سازمان‌ها با «دستور» انجام نمی‌شود، بلکه فرهنگی است که باید از رأس سازمان تا پایین‌ترین سطح، نهادینه گردد.

مخاطبان کتاب و ارزش آن در فضای کاری ایران

این کتاب برای مدیران اجرایی، کارآفرینان، مشاوران منابع انسانی، و دانشجویان MBA یا مدیریت رفتار سازمانی یک منبع الهام‌بخش است. از ویژگی‌های شاخص آن، نثر روایی و مثال‌های بومی است که خواننده ایرانی به‌راحتی با آن ارتباط می‌گیرد.

درگی از زبان فرمولی فاصله می‌گیرد و با طنز، روایت و مثال‌های انسانی، مفاهیم علمی را در متن زندهٔ کسب‌وکار ایرانی ارائه می‌کند — از این جهت، کتاب بیش از آنکه نظریه‌محور باشد، عمل‌محور است.

به‌جرأت می‌توان گفت «شناخت بیماری های کاروکسب» نقطه‌ی تلاقی میان دو جهان است: علم مدیریت مدرن و درک انسانی از سازمان به مثابه بدن زنده. این اثر به مدیر یاد می‌دهد قبل از گرفتار شدن در بحران، باید شنیدن صدای تنفس سازمان را بیاموزد.

درباره نویسنده: پرویز درگی

پرویز درگی (متولد ۱۳۴۵)، مدرس دانشگاه، مشاور و نویسندهٔ برجستهٔ ایرانی در حوزه‌های بازاریابی، رفتار سازمانی و توسعه کسب‌وکار است. او از جوانی و در زمان دانشجویی فعالیت حرفه‌ای خود را با ویزیتوری آغاز کرد و با پشتکار و تجربه میدانی، به یکی از شناخته‌شده‌ترین چهره‌های آموزش بازاریابی در ایران تبدیل شد.

درگی تاکنون بیش از ۵۰ عنوان کتاب و مقاله علمی در زمینه‌های بازاریابی، برندینگ، و مدیریت کاربردی تألیف کرده و به‌عنوان «معلم بازاریابی ایران» شهرت یافته است. آثار او در دانشگاه‌ها و شرکت‌های بزرگ مورد استفادهٔ مدیران اجرایی است.

وی سال‌ها به‌عنوان مشاور سازمان‌های بزرگ صنعتی و خدماتی فعالیت کرده و تجربهٔ بالینی خود را در قالب مثال‌های واقعی در کتاب‌هایش منعکس کرده است. سبک نگارش او ترکیب بینش علمی، زبان ساده و نگاهی انسانی به مدیریت است؛ نگاهی که مدیر را نه فرماندهٔ اقتدارگرا، بلکه پزشک دلسوز سازمان می‌انگارد.

اگر به دنیای بی نظیر کتاب علاقه‌مند هستید و یا به دنبال ارتقای مهارتها و کاروکسب خود هستید. پیشنهاد میکنم صفحه اینستاگرام انتشارات بازاریابی را دنبال کنید تا با جدیدترین آثار دنیای مدیریت، بازاریابی، فروش و مذاکره و توسعه فردی آشنا شوید و از تخفیفات روز انتشارات بازاریابی مطلع شوید.